ސަންކޯނާއަކީ އިރުއުތުރު ދެކުނު އެމެރިކާއަށް ޚާއްޞަ ދޫންޏެކެވެ. މި ދޫނީގެ އަންހެން އަދި ފިރިހެން ވައްތަރަކީ ގާތްގަނޑަކަށް އެއް ސިފައެއް ލިބިގެންވާ އެއްޗެކެވެ. މި ދޫނީގައި އާންމުގޮތެއްގައި ހުންނަނީ ރަންރީނދޫ ކުލައާއި އޮރެންޖް ކުލައެވެ. ވަރަށްވެސް އިޖުތިމާޢީ ހުނަރު ރަނގަޅު މި ދޫންޏަކީ ޓްރޮޕިކްތަކުގައި ދިރިއުޅުން ގެންގުޅޭ، އެކަތި އަނެކައްޗާ ގުޅިލާމެހިފައިވާ އެއްޗެކެވެ.
މި ދޫނި އާންމުކޮށް ކައި އުޅޭނީ މޭވާގެ ބާވަތްތަކާއި، މާ، ބެރީ، ބަދަނުގެ ބާވަތްތައް އަދި ކުދި ސޫފިތަކެވެ. މީގެއިތުރުން، އެވިކަލްޗަރގައިވެސް ގެންގުޅޭ މި ދޫންޏަކީ 30 އަހަރަށް ދިރިއުޅޭ ދޫންޏެކެވެ. މިވަގުތު، ދޫނި ވަގުފާރީގެ ސަބަބުން މި ދޫނީގެ އާބާދީ މަދުވެ، ނެތިދިއުމުގެ ބިރު ހީވެފައިވާ ދޫނިތަކުގެ ލިސްޓަށް މި ދޫނި ވަނީ އިތުރުކުރެވިފައެވެ.
ދޫނީގެ ސިފަތައް:
މި ދޫންޏަކީ ބަރުދަނުގައި 110 ގުރާމް ހުންނަ، 30 ސެންޓިމީޓަރު ދިގު ދޫންޏެކެވެ. ދެ ޖިންސުގެ މާ ބޮޑު ތަފާތެއް ނެތް ކަމުގައިވިނަމަވެސް، ފިރިހެން ދޫނީގެ ހަށިގަނޑު ތަންކޮޅެއް އަނަރޫފަ، ބަރުދަން ލުއިކޮށް ހުންނަކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މި ދޫނީގެ ސިފަތަކަށް ބަލާއިރު، “ގޯލްޑެން ޕެރެކީޓް” ދޫންޏާ ސިފަ ވައްތަރު ދޫންޏެއްކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.
ދޫނި އުޅޭ ސަރަޙައްދުތައް:
މި ދޫނި އާންމުގޮތެއްގައި ދިރިއުޅެނީ އިރުއުތުރު ދެކުނު އެމެރިކާގެ ސަރަހައްދުތަކުގައެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ބްރެޒިލްގެ ރޮރައިމާ ސްޓޭޓާއި، ދެކުނު ގަޔާނާ އަދި ސުރިނާމް އާއި ފްރެންޗް ގަޔާނާގެ ދެކުނުގައެވެ. އަދި ވެނެޒުއޭލާގެ އިރުދެކުނު ސަރަހައްދުތަކުންވެސް ބައެއްފަހަރު މި ދޫނި ފެންނަކަމަށްވެއެވެ. ހަމައެހެންމެ، އެމޭޒަން ކޯރު ސަރަހައްދުގައި މިހާރު ދިރިއުޅޭ ސަންކޯނަރުގެ ކުލަތައް ތަފާތުކަން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ.
ދޫނީގެ އުޅުން:
މި ދޫންޏަކީ 15-30 ދޫނީގެ ބައިގަނޑުތަކުގައި އުދުހި އުޅޭ ދޫންޏެކެވެ. އަދި މި ދޫނި މި ބައިގަނޑާ ވަކިން ވަރަށްވެސް ނޫޅޭކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މި ދޫންޏަކީ ހައި ޕިޗު އަޑެއް ލައްވާ، ދޫންޏެއްކަމުން، އެތައް ސަތޭކަ މީޓަރަކަށްވެސް މި ދޫނީގެ އަޑު އިވޭނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ، މި ދޫންޏަކީ ބާރަށް އުދުހޭ، ސީދަލަށް އުދުހޭ ދޫންޏެކެވެ. މީގެއިތުރުން، ކެއުމުގެ ބޭނުމަށް ފައި ބޭނުންކުރާ މި ދޫނި ބިސްއަޅައި އުޅެނީ ގަސްތަކުގައި ހެދިފައި ހުންނަ ހޮހޮޅަތައް ނުވަތަ ކުދި ތޮފަޅަތަކުގައެވެ. މި ދޫންޏަކީ ފުދޭވަރަކަށް ވިސްނުންތެރި، އަދި ކަންކަން ބަލައި ހޯދުމުގެ ޝައުގު ހުންނަ ދޫންޏެއްކަމުން، އަބަދުވެސް ‘ސޯޝަލް އިންޓަރެކްޝަން’ މި ދޫންޏަށް ބޭނުންވެއެވެ.
ކެއުންބުއިމުގެ ވައްޓަފާޅި:
ސަންކޯނާ އާންމުކޮށް ކައި އުޅެނީ މޭވާއާއި، މަލާއި، ބެރީ، ކުދިކުދި ސޫފިތައް އަދި ބަދަނުގެ ބާވަތްތަކެވެ. އަދި މޭވާއާއި ބެރީގެ އޮށްތައްވެސް ކައިއުޅެ އެވެ. މީގެއިތުރުން، ރަތް ކެކްޓަސް މޭވާއާއި، މަލްފިގިއާ ބެރީއާއި، ލެގޫމް ޕޮޑުތައްވެސް ކައި އުޅެއެވެ. ބައެއް ފަހަރު ގޮވާންކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ބައެއް އެއްޗެހި ކައި އުޅޭތީ، ދަނޑުގޮވާންކޮށް އުޅޭ މީހުންނަށް މީގެ އުނދަގޫ ޖެހެއެވެ.
އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅޭއިރު ވިނަ އޮށްތަކާއި، ބީންސް، އާފަލާއި ދޮންކެޔޮ، އޮރެންޖު، ކިއުކަމްބާ އަދި ޓުމާޓޯ ފަދަ މޭވާތައް ކައި އުޅޭނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ، ތަރުކާރީގެ ތެރެއިން ކެބެޖު، ކޭލް، ބްރޮކޮލީ، ކެރެޓު އަދި ދަނޑި އަލުވިވެސް ކައި އުޅެއެވެ. ސޫފިތަކަށް ބަލާއިރު، ހިނީގެ ބިސްތަކާއި، އެކި ޒާތްޒާތުގެ ފަނިތައް ކައި އުޅެއެވެ.
ހެދިބޮޑުވުމާއި އާލާވުން:
މި ދޫނީގެ އުމުރުން 4 މަހާއި 5 މަހުގައި މޮނޮގަމަސް ޖޯޑުތައް އުފައްދައެވެ. ބްރީޑްކުރުމުގެ ކުރިން އެކަކު އަނެކަކަށް ކާންދީ އުޅޭ މަންޒަރު ފެންނާނެއެވެ. މިއާއެކު މި ޖޯޑުތަކުގެ ތެރޭގައި ލޯބި އާލާވާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.
ބިސް އެޅުމުގެ ކުރިން އަންހެން ދޫނީގެ ބަނޑު ފުދޭވަރަކަށް ދުޅަވެއެވެ. ފެންފޯއް ރުއްތައް ޒާތުގެ ރުއްތަކުގައި ހުންނަ ތޮފަޅަތަކުގައި ބިސްއަޅައި އުޅޭއިރު، ޖަނަވަރީއިން އޮކްޓޫބަރަށް އެއީ ބިސްއަޅާ ދުވަސްވަރެވެ. ސަންކޯނަރުގެ ފާޓިލިޓީ ރޭޓަކީ ފުދޭވަރަކަށް މަތި އެއްޗެއްކަމުން، އެއްފަހަރާ 3-4 ބިސް އަޅައެވެ.
މި ދޫނީގެ ޚާއްޞަ އެއް ކަމަކީ، އެއަށް ކެލްސިއަމް ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، އަމިއްލަ ބިސްވެސް ކާ ދޫންޏެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަވެފައި ވުމެވެ. މި ދޫނި ބިސް އެޅުމާއި، ބިސް ފީވެ، ބިހުންނިކުތުމާ ދޭތެރޭ 23-27 ދުވަސްވެއެވެ. އަދި ކުޑަދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ކުދި ދޫނިތައް އަމިއްލައަށް އުޅެން ފަށައެވެ.
ކުޑަ ދޫނިތައް އުފަންވާއިރު، އެއަށް ނުފެންނާނެއެވެ. އަދި ފަތްވެސް ފަޅާފައެއް ނުހުންނާނެއެވެ. މީގެއިތުރުން، ކުޑަ ދޫނީގެ މަންމައާއި ބައްޕަވެސް ދޫނީގެ ކަންތައްތަކުގައި އެއްވަރަކަށް އެހީތެރިވެ އުޅެއެވެ.
މިހާރުގެ ހާލަތު:
ސަންކޯނަރަކީ ނެތިދިއުމުގެ ބިރު ހީވެފައިވާ ދޫންޏެކެވެ. އަހަރަކު 8 ލައްކައަށްވުރެ ގިނަ ދޫނި ދޫނީގެ ވަގުފާރީގެ ތެރެއަށް ވަދެ، ވަލުތެރެއަށްވުރެ ގިނައިން މީހުން އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅޭ އެއްޗަކަށް ސަންކޯނާ ވަނީ ވެފައެވެ.
ދުނިޔޭގެ ބައެއް ގައުމުތަކަށް ސަންކޯނާ އެތެރެކުރުމަކީވެސް މަނާކަމެކެވެ. މިސާލަކަށް އެމެރިކާ އަދި ޔޫރަޕަށް މި ދޫނި އެތެރެކުރުން މަނަލެވެ.
ރާއްޖޭގައި ސަންކޯނަރ:
ދިވެހީންގެ ތެރޭގައިވެސް އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅުމަށް ސަންކޯނާއަކީ ވަރަށް މަޝްހޫރު ދޫންޏެކެވެ. އެގޮތުން، އާންމު ގޮތެއްގައި ސަންކޯނާއެއްގެ އަގު އުޅޭނީ އެއްހާސް ރުފިޔާއަށްވުރެ މަތީގައެވެ. ޖޯޑެއްގެ އަގު މިއަށްވުރެވެސް ބޮޑު ވާނެއެވެ.
ދިވެހީން ސަންކޯނާއަށް އާންމުކޮށް ކާންދީ އުޅެނީ މޭވާގެ ބާވަތްތަކެވެ. އަދި ތަރުކާރީގެ ބާވަތްތައްވެސް ކާންދީ އުޅެއެވެ.
ސަންކޯނާ އާންމުކޮށް ގަނެ އުޅެނީ އޭގެ އުމުރުން ވަރަށް ކުޑައިރުގައެވެ. އަދި އެއަށް އެ ދުވަސްކޮޅު ކާންދީ އުޅެނީ ސިރިންޖު ބޭނުންކޮށްގެން ސީރިއަލްގެ ބާވަތްތަކެވެ. ކޮއްޓަށް ނުލާ ގެންގުޅޭ މި ދޫނި ހެދިބޮޑުވާން މާ ގިނަ ދުވަހެއް ނުނަގައެވެ.
ރާއްޖޭގައި ސަންކޯނާ އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅުމަކީ އާންމު ކަމަކަށް ވާއިރު، ގިނަ މީހުން އެ ގެންގުޅެނީ “ފެމިލީ ޕެޓް”އެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
އޮޅުކޮށްގެން ސަންކޯނާ ގެންގުޅޭއިރު، ވަލުތެރޭގައި މި ދޫނި އުޅޭއުޅުމާ އެހާ ބޮޑު ތަފާތެއް ނުހުރެއެވެ. ނަމަވެސް އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅޭ ދޫނި އޭގެ ވެރިމީހާއާ ގާތް ބޮންޑެއް ގާއިމުކޮށް، ގިނަ ވަގުތު އަޅާ ނުލާ ދޫކޮށްލައިފިނަމަ، އަމިއްލަ ފިޔަތައް ނައްޓައި އުޅޭކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. އަދި މީހުންނާއި ތަނުގެ އަޑުތައް ނަގައިގަނެ، އެ އަޑުތައް ނަކަލުކުރުމުގައި ވަރަށް މޮޅުކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.
ސަންކޯނާއަކީ ކޮންމެއަކަސް ވަރަށްވެސް ތަފާތު އަދި ވަރަށް ކުލަ ރީތި، އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅެން ފަސޭހަ ދޫންޏެކެވެ. މި ދޫނި ރާއްޖެއާއި އަދި އެހެނިހެން ސަރަހައްދުތަކުގައިވެސް އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅެއެވެ. ބޮޑެތި މީހުންނާއި ކުޑަކުދިންގެވެސް މެދުގައި މަގުބޫލު މި ދޫންޏަކީ ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި ވަރަށްވެސް އާންމު އަދި އެހާމެ ފުރިހަމަ ސިފަތައް ލިބިގެންވާ އެއްޗެކެވެ. އެހެންކަމުން، މިފަދަ ދޫންޏަކަށް އެއަށް ބޭނުންވާ ފުރިހަމަ ކާނާއާއި ކެއުންބުއިމުގެ އެހެނިހެން ބާވަތްތައް ފުރިހަމައަށް ދިނުން މުހިންމެވެ. އެއަށް ބޭނުންވާ ލޯތްބާއި އަޅާލުން އަދި އެއަށް ބޭނުންވާ ފުރިހަމަ މާހައުލު ދިނުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ.