ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުން ރާއްޖެއިން ނައްތާލައި، ސިއްހަތު ރަނގަޅު ދުޅަހެޔޮ މުޖުތަމަޢެއް ބިނާކުރުމަށް ސަރުކާރުން އިސްކުރާ އެންމެ މުހިންމު ސިޔާސަތުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ “ޖެނެރޭޝަނަލް ބޭން” އަށް ރާއްޖެއިން މިއަދުން ފެށިގެން އަމަލުކުރަން ފަށައިފިއެވެ. މިއީ ޤައުމުގެ އަންނަން އޮތް ޖީލުތައް ދުންފަތުގެ ނުރައްކަލުން ދުރުކުރުމަށްޓަކައި އެޅުނު ތާރީޚީ ފިޔަވަޅެކެވެ.
“ޖެނެރޭޝަނަލް ބޭން” – ޤާނޫނީ ބަދަލުތަކުގެ ތަފްޞީލު
ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ ޤާނޫނަށް މިދިޔަ މެއި މަހު ގެނައި ބަދަލުގައިވާ ގޮތުން، 2007 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އުފަންވެފައިވާ އަދި މިހާރުން ފެށިގެން އުފަންވާނެ ހުރިހާ ކުދިންނަށް ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ވިއްކުން މަނާވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން، މިއަދުން ފެށިގެން އެ އުސޫލަށް އަމަލުކުރުން މަޖުބޫރުވެއެވެ.
އެ ޤާނޫނަށް މިދިޔަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅު ވެސް މުހިންމު ބަދަލެއް ގެނެސްފައިވެއެވެ. އެ ބަދަލުގައި ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ވިއްކޭނެ އެންމެ ހަގު އުމުރު ވަނީ 18 އަހަރުން 21 އަހަރަށް މަތިކޮށްފައެވެ. އަދި ދުންފަތުގެ ބާވަތް ގަންނަ މީހެއްގެ އުމުރާ މެދު ޝައްކުވާ ނަމަ، އުމުރު ކަށަވަރު ކުރުމަށް ފަހު ނޫނީ އެ ބާވަތްތައް ވިއްކުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. ނަމަވެސް، މީގެ ހަ މަސް ދުވަސް ކުރިން ތަސްދީޤުކުރި “ޖެނެރޭޝަނަލް ބޭން” ގެ އިސްލާހުގައިވާ ގޮތުން، 2007 ގައި އުފަންވެފައިވާ ކުއްޖެއްގެ އުމުރުން 21 އަހަރު ފުރުނަސް، ދުންފަތުގެ އެއްވެސް ބާވަތެއް އެ ކުއްޖާ އަށް ވިއްކުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. މިއީ ދިގު ރާސްތާއަށް ދުންފަތެއް ނޫޅޭ ޖީލެއް އުފެއްދުމަށް އަމާޒުކޮށް ކުރިއަށްގެންދާ މުހިންމު މަސައްކަތެކެވެ.
އިސްލާހުގެ މުހިންމު ކަންކަން
މިއީ 2007 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ އެކަކުން ފެށިގެން އުފަންވެފައިވާ މީހުންނަށް ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނާކުރުމަށް މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި، މި އަހަރުގެ މެއި މަހުގެ 13 ގައި މަޖިލިހުން ފާސްކުރި ބިލެކެވެ. ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު މި ބިލް މެއި މަހުގެ 21 ގައި ތަސްދީޤުކުރެއްވުމާއެކު، އެ އުމުރުފުރާގެ މީހުންނަށް ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ވިއްކުމާއި ބޭނުން ކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.
އެ ބިލް ތަސްދީޤު ވުމާއެކު ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ވިއްކޭނީ ހަމައެކަނި ލައިސަންސް އޮތް ރަޖިސްޓަރީ ކުރެވިފައިވާ ތަންތަނުގައެވެ. އޮންލައިންކޮށް ނުވަތަ ވެންޑިން މެޝިންތައް މެދުވެރިކޮށް ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ވިއްކުން މަނާ ވާނެއެވެ. އަދި ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް އުފެއްދުމަށް ބޭނުންކުރާ މެޝިނަރީ ރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރުން މަނާކޮށް، އިލެކްޓްރޯނިކް ސިނގިރޭޓާއި ވޭޕް ކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ އާލާތްތައް ގެންގުޅުމާއި ބޭނުންކުރުން ވެސް މަނާވާނެއެވެ. އެ ބިލުގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، ބިލުގައި ހުރި ކަންކަމާ ޚިލާފަށް އަމަލު ކުރާ މީހަކު 1000ރ. އާއި އެއް މިލިއަން ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ އަދަދަކުން ޖޫރިމަނާ ކުރެވޭނެއެވެ.
އެ ބިލު ތަންފީޒުކުރުމާ ދޭތެރޭގައި ޤާތްގަނޑަކަށް ހަ މަސްދުވަސް ލިބުނުއިރު، އެ މުއްދަތު މާދަމާ ހަމަވާނެއެވެ. އެއާއެކު މި ބިލް ތަންފީޒުކުރެވިގެންދާނެއެވެ. ހަ މަހުގެ މުއްދަތެއް ދިނީ މިހާރު 18 އަހަރު ފުރިފައި ތިބި ކުދިންގެ ތެރެއިން ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރަން ފަށާފައި ތިބި ކުދިންނަށް ވެސް އެއިން ނިކުތުމަށް ފުރުސަތެއް ދިނުމަށެވެ.
“ނޭޝަން ޓޯޗް ރަން” – ހޭލުންތެރިކުރުމުގެ މަސައްކަތް
ދުންފަތުން ރައްކާތެރި ޖީލެއް ބިނާކުރުމަށް ސަރުކާރުން ނިންމާފައިވާ “ޖެނެރޭޝަނަލް ބޭން” އާ ގުޅުވައިގެން، “ނޭޝަން ޓޯޗް ރަން” ގެ ނަމުގައި 24 ގަޑިއިރަށް ކުރިއަށްގެންދާ ދުވުމެއް ވަނީ ފަށާފައެވެ. މި ދުވުން ފެށީ އިއްޔެ ހަވީރު އެކުވެނި ޓްރެކްގައި ބޭއްވި ޚާއްސަ އިވެންޓެއްގައެވެ. މި އިވެންޓް ފައްޓަވާ ދެއްވީ ސިއްހީ ވަޒީރު އަބްދުﷲ ނާޒިމް އިބްރާހިމެވެ.
މި ދުވުމުގައި ސަރުކާރުގެ މުވައްސަސާތަކުގެ ވެރިންނާއި، ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމްއިއްޔާ (ޑަބްލިވްއެޗްއޯ)ގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް، ކްލަބްތަކާއި، އެކެޑަމީތަކާއި، ސަރުކާރުގެ އެސްއޯއީތަކުން ދަނީ ބައިވެރިވަމުންނެވެ. މި ހަރަކާތް ފެއްޓެވުމުގެ ގޮތުން ވަޒީރު ނާޒިމަށް ޓޯޗް ހަވާލުކޮށްދެއްވީ ޒުވާން ދެ އެތްލީޓުން ކަމަށްވާ ޓޭބަލް ޓެނިސްގެ ތަރި ފާތިމަތު ދީމާ އަލީ އާއި ޤައުމީ އެތްލީޓް އަހުނަފް ރައްޔާން ފަހުމީއެވެ.
މި ހަރަކާތް ކުރިއަށްގެންދަނީ “ދުޅަހެޔޮ ޖީލަކަށް އެންމެން އެކުގައި” މި ޝިއާރުގެ ދަށުންނެވެ. މި ހަރަކާތް ކުރިއަށް ގެންދާއިރު، މޯބައިލް ސިޒޭޝަން ކްލިނިކްތަކާއި، އެޑްވޮކަސީ ކްލިނިކް، އަދި ލައިވް މިއުޒިކާއި، ފޮޓޯބޫތްވެސް ބަހައްޓާފައި ވެއެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ދުރު ރާސްތާގެ އަމާޒު
ޖެނެރޭޝަނަލް ބޭން އަށް ރާއްޖެ އިން އަމަލުކުރުމަށްޓަކައި ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ ޤާނޫނަށް ގެނައި އިސްލާހު މި އަހަރުގެ މޭ 31 ވަނަ ދުވަހު ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު ތަސްދީޤު ކުރެއްވިއެވެ. އެ ބިލް ތަސްދީޤު ކުރެއްވުމަށް ބޭއްވި ރަސްމިއްޔާތުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު ވިދާޅުވީ، އެ މަނިކުފާނުގެ ސިޔާސަތަކީ ދިވެހި މުޖުތަމަޢަކީ ސިއްހަތު ރަނގަޅު، ދުޅަހެޔޮ ބަޔަކު ދިރިއުޅޭ ޤައުމަކަށް ހެދުން ކަމަށެވެ. އަދި އެންމެން ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކޮށްގެން މުޖުތަމަޢުގައި ހުރި މި ކަހަލަ ނުރަނގަޅު އާދަތައް ނައްތާލެވިދާނެ ކަމަށް ރައީސް ވިދާޅުވިއެވެ.
މީގެއިތުރުން ރައީސް މިއަދު އެކްސްގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުން މިއަދު، ނޮވެމްބަރ 1، 2025 ގައި ތިން މުހިންމު ކަމެއް ތަންފީޒުކުރަން ފެށިފައިވެއެވެ. އެއީ:
- 2007 ޖެނުއަރީ 1 އިން ފެށިގެން އުފަންވެފައިވާ އަދި އުފަންވާނޭ ހުރިހާ ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ދުންފަތުގެ ޖެނެރޭޝަނަލް ބޭން ތަންފީޒުކުރުން.
- ކަށި މިޔަރު ބޭނުމުގެ ހުއްދަ މެނޭޖްމަންޓް ޕްލޭނެއްގެ ދަށުން ހުއްދަކުރުން.
- ކައުންސިލްތަކުގެ މުވައްޒަފުން ހިމެނޭހެން ސިވިލް ސާވިސް ގެ ހުރިހާ މުވައްޒަފުންނާއި ޖުޑިޝަރީގެ މުވައްޒަފުންގެ ޕޭ ހާމަނައިޒް ކުރެވި މުސާރަ ބޮޑުކުރުން.
މި މުނާސަބަތުގައި ރައީސް ވަނީ މި ތިން ކަންތައް ޙަޤީޤަތަކަށް ހެދުމުގައި މަސައްކަތް ކޮށްދެއްވި އެންމެހާ ފަރާތްތަކާއި، އަދި އެއްބާރުލުން ދެއްވި އެންމެހާ ފަރާތްތަކަށް ނުހަނު ޝުކުރު އަދާކުރައްވާފައެވެ. އަދި، މި ތިން ކަންތައް ތަންފީޒުކުރުމުން އޭގެ ފައިދާ ކުރާނޭ އެންމެހާ ފަރާތްތަކާއި، ޖުމްލަކޮށް ދިވެހި އެންމެހާ ރައްޔިތުންނަށް މަރުޙަބާ ދަންނަވާފައެވެ.
ދުންފަތުގެ “ޖެނެރޭޝަނަލް ބޭން” އަކީ ރާއްޖޭގެ އާބާދީގެ ސިއްހަތާއި ދުޅަހެޔޮކަން އިތުރުކުރުމަށް އެޅުނު ވަރަށް މުހިންމު ފިޔަވަޅެކެވެ. މީގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ދުންފަތުގެ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުމުން މިނިވަން ޤައުމަކަށް ހެދުމުގެ އުއްމީދު ބޮޑުވެގެންދެއެވެ.