2023 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު 7 އާއި 2025 ވަނަ އަހަރުގެ އޮގަސްޓު މަހާ ދެމެދު އިޒްރޭލުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ތިބި މަދުވެގެން 94 ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުން މަރުވެފައިވާ ކަމަށް އިޒްރޭލުގައި ހުންނަ، ޑޮކްޓަރުންގެ ބެލުމުގެ ދަށުން ހިންގާ އިންސާނީ ހައްޤުތަކަށް މަސައްކަތްކުރާ ޖަމިއްޔާއެއް ކަމަށްވާ ފިޒިޝިއަންސް ފޯ ހިއުމަން ރައިޓްސް އިޒްރޭލް (ޕީއެޗްއާރްއައި) އިން ނެރުނު ރިޕޯޓަކުން ދައްކައިފިއެވެ. މި އަދަދުތަކަކީ ޣައްޒާ ހަނގުރާމަ ފެށުނު ފަހުން ގައިދީން މަރުވާ މިންވަރު ބޮޑުތަނުން އިތުރުވެފައިވާކަން ހާމަކޮށްދޭ އަދަދުތަކެކެވެ.
ޕީއެޗްއާރްއައި އިން ބުނާ ގޮތުގައި، މި އަދަދުތަކަކީ އިޒްރޭލުގެ ސިވިލް ނުވަތަ އަސްކަރީ ބަންދުގައި ތިބި ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންގެ ޖުމްލަ މަރުގެ އަދަދުން ކުޑަ ބައެއް ކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. ޕީއެޗްއާރްއައިގެ ހޯދުންތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި، ގިނަ ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުން މަރުވެފައިވަނީ “އަނިޔާ ލިބުމާއި އަދި ސިއްހީ ފަރުވާ ނުދިނުމުގެ” ސަބަބުންނެވެ. މި ދެކަންތައްތަކަކީ މަރުގެ މައިގަނޑު ދެ ސަބަބު ކަމަށް އެ ޖަމިއްޔާއިން ބުނެއެވެ.
ޕީއެޗްއާރްއައިގެ ޑިރެކްޓަރެއް ކަމަށްވާ ނާޖީ އަބްބާސް ވިދާޅުވީ، އިޒްރޭލުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި މީހުން މަރުވާ މި ބިރުވެރި މިންވަރުން ދައްކައިދެނީ އެ ނިޒާމުގެ އަޚްލާޤީ އަދި ފަންނީ ހައްދުތައް ގެއްލިފައިވާކަމެވެ. ޕީއެޗްއާރްއައި އިން މި މަރުތައް ލިޔެކިޔުންތަކުން ކަށަވަރުކޮށްފައިވަނީ ކުރީގެ ގައިދީންނާއި ޖަލުތަކުގެ މެޑިކަލް ސްޓާފުންނާ ސުވާލުކޮށް، މަރުވި ގައިދީންގެ އާއިލާތަކުގެ އެދުމުގެ މަތިން އޮޓޮޕްސީ ބެލި ޑޮކްޓަރުންގެ ރިޕޯޓުތައް ބަލައި، އަދި އިޒްރޭލުގެ ސަރުކާރުގެ މައުލޫމާތު ހޯދުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ހޯދި މައުލޫމާތުތަކާ އެއްގޮތަށެވެ.
ޕީއެޗްއާރްއައި އިން ބުނާ ގޮތުގައި، އެ ޖަމިއްޔާއިން ތަޙުލީލުކުރި ޕޯސްޓް-މޯޓަމް އިމްތިޙާނުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ބައެއް ފަލަސްތީނުގެ ގައިދީން މަރުވެފައިވަނީ ފިއްތާލުމުގެ ސަބަބުން ގިނަ އަދަދެއްގެ ކަށިތައް ބިނދި، އަދި ބަނޑުގެ އެތެރޭގެ ގުނަވަންތަކަށް ލޭއަރާ އަދި ހަލާކުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ސިއްހީ ފަރުވާ ނުދިނުމުގެ މިސާލުތަކުގެ ތެރޭގައި، ޕީއެޗްއާރްއައި އިން ފާހަގަކުރަނީ ބައެއް ގައިދީންނަށް ކާނާގެ ދަތިކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ކުރިމަތިވެފައިވާކަމާއި، އަދި ބައެއް ގައިދީންނަށް ޖެހިފައިވާ ބޮޑެތި އިންފެކްޝަންތަކަށް ފަރުވާ ނުދީ ދޫކޮށްލާފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ.
މި ރިޕޯޓު އެކުލަވާލުމަށްޓަކައި، ރިޕޯޓުގެ ލިޔުންތެރިން ވަނީ އިޒްރޭލުގެ ސަރުކާރުގެ ރަސްމީ މައުލޫމާތުތަކާއި ފަރުދީ ތަޙުގީގުތައް ބޭނުންކޮށްފައެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު މަހުން ފެށިގެން އިޒްރޭލުގެ ބަންދުގައި މަރުވި 94 ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން 68 މީހުންނަކީ ޣައްޒާގެ މީހުންނެވެ. ބާކީ 26 މީހުންނަކީ އިޒްރޭލުން ހިފާފައިވާ ހުޅަނގު އައްސޭރީގެ މީހުންނެވެ، އަދި އެމީހުންގެ ތެރޭގައި އިޒްރޭލުގެ ރައްޔިތުން ވެސް ހިމެނެއެވެ. ޕީއެޗްއާރްއައި އިން ބުނާ ގޮތުގައި، މި މުއްދަތުގައި މަރުވި މީހުންގެ އަދަދު \މިހާރަށްވުރެ މާ ބޮޑު\ ކަމަށް ބެލެވެއެވެ، ސަބަބަކީ ހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި ހައްޔަރުކުރި ސަތޭކައަށްވުރެ ގިނަ ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންނާ ބެހޭ މައުލޫމާތު ދިނުމަށް އިޒްރޭލުން ދެކޮޅު ހަދާފައިވާތީއެވެ.
ޕީއެޗްއާރްއައި އިން ފާހަގަކުރާ ގޮތުގައި، ހަނގުރާމައަށްވުރެ ކުރިން 10 އަހަރުގެ ތެރޭގައި އިޒްރޭލުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި މަރުވެފައިވަނީ 30 އަށްވުރެ މަދު ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންނެވެ. ނަމަވެސް، 2023 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު 7 ގައި ހަމާސް ޖަމާއަތުން އިޒްރޭލަށް ދިން ޓެރަރިސްޓު ހަމަލާއާ ގުޅިގެން ހަނގުރާމަ ފެށުނު ފަހުން، އިޒްރޭލުގެ ޖަލުތަކުގެ އާބާދީ ދެގުނަ އިތުރުވެ 11,000 އަށް އަރާފައިވެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުންނަކީ ޣައްޒާ އާއި ހުޅަނގު އައްސޭރިން ހައްޔަރުކުރި މީހުންނެވެ. ޕީއެޗްއާރްއައިގެ މައުލޫމާތުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި، މި މުއްދަތުގައި ގައިދީން މަރުވާ މިންވަރު އިތުރުވެފައިވަނީ އެއަށްވުރެ ވެސް ބާރު ދުވެލީގައެވެ.